Wat is Cognitieve gedragstherapie (CGT)?
Bij cognitieve gedragstherapie staan de cognities van jou als cliënt en de invloed van die gedachten op je gedrag centraal. Cognities zijn je gedachten, fantasieën, herinneringen of opvattingen over bepaalde gebeurtenissen. Het idee achter cognitieve gedragstherapie is dat niet zozeer de gebeurtenissen die je hebt meegemaakt van invloed zijn op je leven, maar wel de manier waarop je over deze gebeurtenissen denkt. Het gebeurt namelijk vaak dat iemand op een ‘foute’ manier naar gebeurtenissen uit het verleden kijkt. Er is dan sprake van een ‘vervormde denkgewoonte’. Zo’n ‘foute’ manier van denken zorgt volgens CGT voor disfunctioneel gedrag. Bij CGT leer je deze verkeerde denkgewoonten op te sporen en op een andere manier naar gebeurtenissen te kijken. Hierdoor kun je die gebeurtenissen objectiever benaderen, wat ervoor zorgt dat je negatieve gevoelens verdwijnen. En dat beïnvloedt je gedrag op een positieve manier.
Hoe werkt CGT therapie?
Nu je weet wat CGT therapie is, wil je waarschijnlijk ook wel weten hoe het nu precies werkt. Wat gebeurt er vanaf het moment dat je een afspraak hebt met je CGT therapeut? Als eerste sta je even kort stil bij je jeugd. Hoewel het natuurlijk belangrijk is om te zoeken naar gebeurtenissen in je jeugd die jouw leven op dit moment nog steeds beïnvloeden, wordt er bij CGT therapie vooral de nadruk gelegd op het heden en de toekomst. Die gebeurtenissen uit je jeugd zijn een gegeven. Hoe jij op dit moment over die gebeurtenissen denkt, dát is waar je aan gaat werken. Samen met je therapeut bekijk je hoe je je gedraagt in bepaalde situaties. Ben je bijvoorbeeld CGT therapie gaan volgen vanwege een dwangstoornis, dan gaan jullie samen kijken naar op welke momenten je het meeste last hebt van je stoornis. Wat zorgt er nu precies voor dat jij je op een bepaald moment op een bepaalde manier gedraagt? En welke gedachten schieten er op dat moment door je heen? Je therapeut en jij gaan samen uitzoeken wat precies de knelpunten zijn in je leven. In tegenstelling tot psychotherapie, waar jij vaak degene bent die het verhaal moet doen, ben je bij CGT therapie dus echt samen met je therapeut aan het werk. Naast het ‘praatgedeelte’ krijg je ook bepaalde oefeningen en huiswerk van je therapeut, die ervoor zorgen dat je anders bepaalde zaken kunt denken, wat ervoor zorgt dat je gedrag positief verandert.
Voor wie is CGT bedoeld?
Oorspronkelijk is CGT ontwikkelt voor behandeling bij depressie, maar inmiddels kan CGT therapie ook worden ingezet bij veel andere klachten. Je kunt onder andere baat hebben bij CGT als je:
- Last hebt van een dwangstoornis
- Kampt met gedragsproblemen
- Een eetstoornis hebt
- Last heb van (milde) depressieklachten
- Een verslaving hebt
- Aan een angststoornis of fobie lijdt
CGT wordt ook vaak gebruikt om ervoor te zorgen dat mensen die een depressie hebben gehad, niet meer terugvallen in dat ziektebeeld.
Voor- en nadelen van cognitieve gedragstherapie
CGT therapie is toe te passen bij veel verschillende klachten en is dan ook de meest toegepaste therapie in ons land. Of de therapie voor jou de oplossing kan bieden kunnen we je niet vertellen. Wat we wel kunnen doen is eens objectief kijken naar de voor- en nadelen van CGT. Aan de hand daarvan kun je misschien zelf bepalen in hoeverre cognitieve gedragstherapie in jouw straatje past.
Voordelen van CGT
Evidence-based: CGT is een ‘evidence-based’ theorie. Dat betekent dat er heel veel onderzoek is gedaan naar de werking van de therapie en dat men vindt dat deze nu wetenschappelijk is bewezen, oftewel: CGT werkt.
Sneller dan andere therapieën: Als je CGT therapie volgt moet je hard werken, maar het voordeel daarvan is wel dat deze therapie vrij snel kan worden afgerond. Veel sneller dan bijvoorbeeld psychotherapie.
Gestructureerd: Er zit een duidelijke structuur in de therapie. Dat betekent dat je de therapie op verschillende manieren kunt volgen. Bij de therapeut in zijn praktijk, maar ook in groepsvorm.
Praktisch: CGT is een praktische therapie. Je krijgt handvatten aangereikt waarmee je direct aan de slag kunt. Ook als je therapie is afgerond kun je de lessen die je tijdens je therapie hebt geleerd nog steeds blijven toepassen op je leven.
Mogelijke nadelen van CGT
Zelf aan de slag: Behalve de sessie die je met je therapeut volgt wordt er ook van je verlangd dat je oefening doet en huiswerk maakt. Bij CGT krijg je wel hulp van je therapeut, maar is het vooral de bedoeling dat je zelf aan de slag gaat met je problemen.
Moeilijk aan te passen schema’s: CGT gaat ervan uit dat de kennis waarover iemand beschikt in het brein is georganiseerd in schema’s en associatieve netwerken. Deze schema’s en netwerken zorgen ervoor dat je hoofd niet vol komt te zitten met allerlei losse, dwarrelende gedachten. De schema’s laten maar mondjesmaat nieuwe informatie binnen. Daarbij krijgt de informatie die ‘goed past’ in zo’n schema voorrang op nieuwe informatie. Het veranderen van zo’n schema, en dus je gedachten en het gedragspatroon wat daarop aansluit, kan dus flink wat werk kosten. Heb je complexe psychische problemen, dan kan het zijn dat CGT voor jou niet de juiste therapie is.
Confronterend: In je therapie ga je kijken naar je diepste gevoelens en gedachten. Iets wat je normaal gesproken natuurlijk niet zo snel doet. Dit kan confronterend en pijnlijk zijn.
Cognitieve gedragstherapie oefeningen
Naast gesprekken met je therapeut is het bij CGT ook de bedoeling dat je aan de slag gaat met oefeningen. Zo kan er bijvoorbeeld van je gevraagd worden om op te schrijven hoe je een bepaalde gebeurtenis zou beschrijven als je het vanuit een cameralens bekijkt. En wat bij diezelfde gebeurtenis jouw eigenlijke gevoelens zijn. De basis van CGT wordt gevormd door het cognitieve model waarin wordt beschreven hoe gedachten tot bepaalde gevoelens en gedrag kunnen leiden. Dit model wordt het ABC model genoemd.
ABC model
In het ABC model staan de drie letters voor een bepaald begrip:
A: Gebeurtenis
B: Gedachten
C: Gevoel/gedrag
Laten we als gebeurtenis het volgende moment als voorbeeld nemen:
Je komt iemand tegen op straat en je zegt: ‘hallo’, maar diegene zegt niets terug. Dit is de gebeurtenis (A). Nu gaan je gedachten (B) met je op de loop. “Waarom zegt de ander niks?” “Heb ik iets verkeerd gedaan?” “Vindt de ander mij niet aardig?”. Deze negatieve gedachten zorgen ervoor dat je je niet goed voelt, niet goed genoeg. Het gevolg kan zijn dat je de volgende keer als je degene tegenkomt niet meer groet. Je hebt dus je gedrag (C) aangepast.
Cognitieve gedragstherapie schema
Om alle gevoelens en gedachten over bepaalde gebeurtenissen op een rij te zetten wordt er in bij cognitieve gedragstherapie gewerkt met schema’s. Het ABC schema hebben we zojuist besproken. Laten we eens kijken naar een ander schema, het zogenoemde 5 g schema.
5 g schema
Het 5 g schema lijkt op het ABC schema, maar gaat iets verder. Het werkt met 5 ‘g’s:
Gebeurtenis – Gedachten – Gevoelens – Gedrag – Gevolg
Met het 5 g schema ga je onderzoeken waar jouw gedrag vandaan komt. Je gedrag is volgens CGT namelijk een reactie op een gebeurtenis die bij jou bepaalde gevoelens oproept. Door de 5 g’s in te vullen kom je erachter waarom jij je op een bepaalde manier gedraagt. Vaak wordt er van je gevraagd om voor elke G ook een alternatief in te vullen. In het ene vak schrijf je dan bijvoorbeeld wat je gedachte bij een bepaalde gebeurtenis is, en in het vak ernaast schrijf je wat je bij die gebeurtenis eventueel ook zou kunnen denken. Op die manier train je jezelf anders te denken.
Effectiviteit van CGT therapie
De effectiviteit van CGT therapie is bewezen. Daarom heeft de therapie het predicaat ‘evidence-based’ gekregen. Er zijn al heel veel mensen mee geholpen en het is natuurlijk ook niet voor niets zo’n populaire therapie om te volgen. Dit betekent echter niet dat de therapie bij iedereen tot grote oplossingen leidt. Het kan zijn dat deze therapie simpelweg niet bij je past, of dat je problemen te complex zijn om aan te pakken met CGT.
Cognitieve gedragstherapie bij depressie
Cognitieve gedragstherapie is in eerste instantie ontwikkelt om mensen met een depressie te helpen. Als je last hebt van depressieklachten kan het volgen van CGT therapie waarschijnlijk helpen. CGT wordt tegenwoordig ook vaak ingezet om ervoor te zorgen dat mensen niet meer terugvallen in een depressie. Als je geen depressieve klachten meer hebt, maar wel een depressie gehad hebt, kun je met CGT dus preventief behandelt worden.
Cognitieve gedragstherapie bij angst
Als je last hebt van angst dan kun je baat hebben bij het volgen van CGT therapie. Samen met je therapeut zoek je waar je angst vandaan komt. Meestal komt je angst voort uit bepaalde gevoelens en gedachten die situaties bij je oproepen. Door die gevoelens en gedachten te benoemen en te veranderen kan ervoor gezorgd worden dat je angst minder wordt, of zelfs helemaal verdwijnt.
Cognitieve gedragstherapie bij andere aandoeningen
Bij alle aandoeningen waarbij een bepaald (verkeerd) gedrag voortkomt uit de manier waarop jij over bepaalde gebeurtenissen denkt kan CGT helpen. Cognitieve gedragstherapie is dus niet alleen effectief voor mensen met depressieve klachten, maar ook voor een jongere die onaangepast gedrag vertoont, een jonge vrouw met arbeidsgerelateerde problemen of een man van middelbare leeftijd die moeite heeft met sociale contacten. CGT therapie is dus op veel verschillende vlakken in te zetten.