Therapieresistent

(complex) Posttraumatische stressstoornis ((c)PTSS) komt voor bij 7% van de Nederlandse bevolking. Het chronische beloop van (c)PTSS zorgt voor een hoge ziektelast en veel comorbiditeit (de aanwezigheid van een aandoening naast een primaire, centraal staande ziekte of aandoening), zoals depressie en suïcide. Er zijn weinig effectieve interventies voor patiënten met chronische (c)PTSS en een aanzienlijk deel van deze patiënten is therapieresistent (ongeveer 70%).

Wat is therapieresistent?

 Als patiënten niet of onvoldoende naar verwachting reageren op een behandeling worden ze als 'non-responder' omschreven of als 'therapieresistent'. Deze conclusie impliceert dat voor een bepaalde aandoening de beste therapie is gekozen, maar dat het verwachte effect uitbleef.

De therapeut zal dan een stappenplan moeten doorlopen.

Stap 1

Diagnose stellen. (De gekozen behandeling is niet of onvoldoende aangeslagen).

Stap 2

Wanneer de eerst gekozen psychologische behandeling niet aanslaat, wordt bij voorkeur een andere aanbevolen psychologische behandeling gegeven.

Analyseer wanneer de eerste behandelstap onvoldoende resultaat heeft opgeleverd wat de mogelijke redenen hiervoor zijn. Betrek hierin ten minste de volgende factoren:

• Dosering: is er minstens eenmaal per week een sessie binnen een aaneengesloten periode van vier maanden aangeboden?
• Gebruikte methode van de behandeling: sluit de werkwijze van de eerste psychologische behandeling wellicht niet aan bij de voorkeuren, mogelijkheden en context van de patiënt? Indien dit het geval blijkt kies dan in deze stap voor een psychologische behandeling met een andere werkwijze.
• Expertise en ervaring van de therapeut en werkrelatie met therapeut: heeft de therapeut of instelling wel voldoende expertise/ervaring om de problematiek van de patiënt adequaat te behandelen? Indien blijkt dat dit niet het geval is strekt het tot de aanbeveling de behandeling over te dragen aan een gespecialiseerde PTSS-therapeut of een gespecialiseerde instelling.
• Comorbiditeit: is er wel voldoende onderzoek gedaan naar eventuele comorbide problematiek?

 

Als volgende behandeling kan worden gekozen voor:

• (Imaginaire) Exposure (IE)
• Cognitieve Gedrags Therapie (CGT) en Cognitive Processing Therapy (CPT)
• Eye Movement Desensitization and Reprocessing Therapie (EMDR-therapie)
• Trauma Focused Cognitieve Gedragstherapie (TF-CGT)
• Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS (BEPP)
• Narratieve Exposure Therapy (NET)
• Imaginaire Rescripting (ImRs)

De keuze voor een specifieke behandeling maken behandelaar en patiënt samen op basis van de behandelwensen van de patiënt en de algemene indicatiecriteria. Afhankelijk van de gekozen behandeling vindt gemiddeld na 8 tot 16 weken evaluatie plaats.

Stap 3

Na twee psychologische behandelingen doorlopen te hebben met onvoldoende resultaat wordt opschaling van de zorg aangeraden. Vaak houd dit in dat de behandelaar een (zeer) ervaren en erkende psychotraumatherapeut raadpleegt. De expert zal met de volgende punten komen:

• Intensieve traumagerichte behandeling, waarin de psychologische behandelingen uit stap 2 en 3 in een intensieve vorm (bijvoorbeeld meerdere traumagerichte sessies per week) worden uitgevoerd. Intensievere dosering blijkt vaak effectief. Dit kan vaak ambulant of klinisch worden toegepast.
• Ook kan ervoor gekozen worden om aanvullende therapieën in te zetten, bijvoorbeeld in de vorm van Vaktherapie(en).
• Tenslotte kan ervoor gekozen worden om met farmacotherapie te starten als aanvulling op de psychologische behandeling (voorkeur) of als monotherapie.

Stap 4

Als de behandeling volgens de geldende richtlijnen onvoldoende leidt tot verbetering van de klachten, dan dient de behandelaar open te staan voor andere behandelwijzen. Uit de onderzoek komt naar voren dat mensen die niet verder kwamen met de hiervoor beschreven behandelmethoden, baat hebben gehad bij bijvoorbeeld yoga, meditatie, dialectische gedragstherapie, sensorimotor psychotherapie en ook van dierondersteunde therapie of een hulphond.

Bovendien gaan de ontwikkelingen van nieuwe behandelmethoden bij trauma heel snel. De behandelaar loopt het risico een veelbelovende techniek niet te benutten als hij teveel focust op een richtlijn die niet anders dan een momentopname kan zijn.

Uiteindelijk kan het zijn dat helaas geen enkele therapie helpt. In dat geval wordt er een terugvalpreventieplan gemaakt. Met dit plan heeft de patiënt houvast in het dagelijks leven. Het geheel wordt gedeeld met de huisarts zodat hij of zij direct op de hoogte is.